Պարզ լեզու ու ժողովրդական մտածողություն՝ Թումանյանին այսպիսին գիտեն բոլորը: Գիտեն նաև, որ ցանկացած ստեղծագործության հիմքում Հովհաննես Թումանյանը դրել է խորը նպատակ ու ասելիք՝ անկախ նրանից բանաստեղծություն է, պոեմ թե հեքիաթ:

Տասնյակից ավելի հայկական ժողովրդական հեքիաթներ մշակելու գործում անգամ Թումանյանը հետապնդել է խորը նպատակ: Գրված և ոչ մի հեքիաթ չի եղել առանց հաղորդագրության, որի հասցեատերը տարիք չի ունցել՝ մեծ թե փոքր, կրթված թե անուսում՝ բացառապես բոլորը հեքիաթներից վերցրել են ամենակարևորը՝ թեկուզ առանց խորապես վերլուծելու:

Եվ ուրեմն սկսենք սկզբից:

Բոլորին է ծանոթ Թումանյանի «Ձախորդ Փանոսը» հեքիաթը: Թումանյանն իր այս հեքիաթը գրել է 1914 թվականին. ինչու՞ հենց այս ժամանակ: Քչերը գիտեն, որ ձախորդությունների մեջ հայտնված հերոսին Թումանյանն այդ վիճակում դրել է մտածված ու ծանրակշիռ պատճառներից ելնելով:

Այսպես, 1900-ական թվականներին հայերի մոտ շատ տարածված էր տղա երեխաներին անվանակոչել՝ Փանոս: Հայ և ռուս ժողովուրդների միջև այդ ժամանակ էլ եղել են ակտիվ շփումներ, ինչով էլ պայմանավորված շատերն են գնացել Ռուսաստան՝ այնտեղ բնակություն հաստատելու կամ որևէ գործունեություն ծավալելու: Փանոս անունը ռուսերենով հնչում է Панос (понос), ինչը թարգմանաբար նշանակում է փորլուծություն: Բնականաբար, այդ անունն ունեցող տղաները կաշկանդվում էին իրենց անունից. մի իրողություն, որը անտարբեր չթողեց նաև Թումանյանին:

Ժամանակի ամենասուր ու հրատապ հարցերն իր ստեղծագործություններում արծարծող հեղինակի գրիչը հասավ նաև այս խնդրին: Կարճ ժամանակում Թումանյանը մտածեց, թե ինչպես կարելի է անուղղակիորեն ստիպել ծնողներին՝ հրաժարվել երեխաներին այդ անունը տալուց:

Թումանյանը դիտավորյալ Փանոս անունով հերոսին դրեց փորձանքների շղթայի մեջ ու նրան կնքեց որպես ձախորդ: Թերևս այս հեքիաթից հետո և հեքիաթասերները, և սնահավատները, և անգամ գիր ու գրականությունից հեռու մարդիկ կհրաժարվեին երեխային տալ մի անուն, որն իր հետ ենթադրում էր նաև անսպառ ձախորդություններ:

Հնարամիտ հեքիաթասացը պատահական չէր ընտրել նաև «Անբան Հուռին» հեքիաթի հերոսուհու անունը: Հուռի անունը հնչողությամբ մոտ է հայերեն հոռի բառին, որն, ինչպես գիտենք, նշանակում է վատ, անպիտան, նվաստ: Այս անգամ էլ Թումանյանը շտապեց աղջիկ երեխաներին ազատել անուն-գլխացավանքից:

Որ ծնողը կցանականար իր աղջկան տալ մի անուն, որը Թումանյանի թեթև գրչով գրված «Անբան Հուռին» հեքիաթից հետո, անմիջապես ասոցացվում էր անգործության, ծուլության ու անբանության հետ:

Հեքիաթների այս օրինակները ապացուցում են, որ ժամանակի հանճար Թումանյանը անտարբեր չի եղել ոչ միայն մեծ ու օրակարգային խնդիրների հանդեպ, այլև նկատել է այնպիսի նուրբ հարցեր, որոնք խոցել են մարդուն ու որևէ հարցում կաշկանդել նրան:

Թումանյանն առանց շատ հեռուն գնալու ընտրել է դիմացինի խնդիրը լուծելու ամենապարզ տարբերակը: Բոլորին հասու ու ամենամաքուր լեզվով՝ հեքիաթի լեզվով խոսել մարդկանց հետ ու անուղղակիորեն լուծել նրանց խնդիրները:

Arenanews.am